ουροτροπίνη

Ονομασία με την οποία δηλώνεται στη φαρμακολογία η εξαμεθυλενοτετραμίνη, οργανική ένωση, χημικού τύπου (CH^6N4- στο μόριό της περιέχει έξι μεθυλικές ρίζες (= CHz) που συνδέονται με τέσσερα άτομα αζώτου. Την παρασκεύασε για πρώτη φορά ο Μπούτλερωφ το 1860 δια κατεργασίας του πολυοξυμεθυλένιου με αμμωνία. Λευκή κρυσταλλική σκόνη, άοσμη, διαλυτή στο νερό, που διασπάται ελευθερώνοντας φορμαλδεΰδη· γι’ αυτή της την ιδιότητα χρησιμοποιείται στην ιατρική ως αντισηπτικό των ουροφόρων οδών. Την ίδια χρήση έχει ένα παραγωγό της, η ελμιτόλη. Η ο. παρασκευάζεται μετά από συμπύκνωση της φορμαλδεϋδης σε υδατικό αμμωνιακό διάλυμα. Με τη δράση του ατμίζοντος νιτρικού οξέος επί της ο., παρουσία νιτρικού αμμώνιου και οξικού ανυδρίτη, λαβαίνεται μια ισχυρή εκρηκτική ουσία που ονομάζεται κυκλωνίτης ή εξογόνο (RDX), η οποία χρησιμοποιήθηκε κατά τον B’ Παγκόσμιο πόλεμο. Η ο. χρησιμοποιείται και στη βιομηχανία ελαστικού ως επιταχυντικό της θείωσης, στην οργανική χημεία ως αντιδραστήριο: δια προσθήκης αλκυλικών αλογονίδιων και διαδοχικά αλκοόλυσης δίνει πρωτοταγείς αμΐνες (αντίδραση του Ντελεπίν).

* * *

η

(φαρμ.) άλλη ονομασία τής εξαμεθυλενοτετραμίνης ή εξαμίνης, φαρμακευτικού παρασκευάσματος που χρησιμοποιείται ως διουρητικό και αντισηπτικό τών ουροφόρων οδών.

[ΕΤΥΜΟΛ. Αντιδάνεια λ., πρβλ. αγγλ. urotropine (< ούρο + τροπίνη)].